Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA), Avrupa Birliği’nde tüketime sunulan gıdalardaki pestisit kalıntılarına ilişkin 2023 yılı analizlerini Mayıs 2025’de rapor olarak yayınladı. Peki, soframıza gelen gıdalar ne kadar güvenli? Gelin, bu kapsamlı raporun öne çıkan başlıklarına birlikte göz atalım.
Genel Tablo: Gıdalarımız Büyük Oranda Güvenli
EFSA‘nın 2023 yılı raporu, Avrupa’da satılan gıdaların çoğunluğunun yasal limitlere uygun olduğunu ve tüketiciler için sağlık riskinin genel olarak çok düşük seviyede bulunduğunu ortaya koyuyor.
Raporda, AB üye ülkeleri, İzlanda ve Norveç’te toplanan toplam 132.793 gıda numunesi analiz edildi. İşte ana bulgular:
- %96,3 Uyum Oranı: Analiz edilen tüm numunelerin %96,3’ü yasal pestisit kalıntı limitleri dahilinde bulundu. Bu oran, önceki yıllarla tutarlılık gösteriyor.
- %58 Kalıntısız: Numunelerin %58’inde ölçülebilir düzeyde herhangi bir pestisit kalıntısına rastlanmadı.
Gıdaların Menşeine Göre Farklılıklar
Rapor, Avrupa Birliği içinde üretilen gıdalar ile AB dışından ithal edilen gıdalar arasında belirgin bir fark olduğunu gösteriyor:
- AB Menşeli Gıdalar: AB içinde üretilen gıdalarda yasal limitlere uymama oranı sadece %1,0 olarak tespit edildi.
- İthal Gıdalar: AB dışı ülkelerden ithal edilen ürünlerde ise bu oran %3,4 ile üç kat daha yüksek çıktı. Uyumsuzlukların en çok görüldüğü ithal ürünlerin geldiği ülkeler Türkiye, Hindistan ve Mısır olarak sıralandı. Ancak raporda, bu uyumsuz sevkiyatların birçoğunun sınırdan geri çevrildiği de belirtiliyor.
İki Farklı Kontrol Programı
Rapor, iki ana kontrol programının sonuçlarını birleştiriyor:
- AB Koordineli Program (EU MACP): Bu programda, Avrupalıların en çok tükettiği 12 gıda (havuç, karnabahar, kivi, soğan, portakal, armut, patates, kuru fasulye, esmer pirinç, çavdar, sığır karaciğeri ve kanatlı hayvan yağı) rastgele örneklenerek piyasanın genel bir fotoğrafı çekilir.
- Bu program kapsamındaki 13.246 numunenin %98’i yasal sınırlar içindeydi.
- Yasalara aykırılık oranı ise sadece %1,0 olarak kaydedildi.
- Ulusal Kontrol Programları (MANCP): Bu programlar risk temellidir; yani daha önceki yıllarda sorun tespit edilen veya riskli görülen ürünlere odaklanılır.
- Bu numunelerdeki yasalara aykırılık oranı %2,0 olarak belirlendi.
Özel Gıda Kategorilerinde Durum Ne?
- Organik Gıdalar: İncelenen 7.074 organik ürün numunesinde, yasal limitleri aşma ve kalıntı bulunma oranları konvansiyonel ürünlere göre daha düşüktü. Organik ürünlerdeki uyumsuzluk oranı %0,4 gibi oldukça düşük bir seviyedeydi.
- Bebek ve Küçük Çocuk Gıdaları: Bu hassas kategori için yasal limitler son derece katıdır. Analiz edilen 1.504 numunenin %91,3’ünde hiçbir kalıntıya rastlanmazken, uyumsuzluk oranı yalnızca %0,6 olarak tespit edildi.
Sağlık Riskleri: Yeni ve Daha Gerçekçi Bir Yaklaşım
EFSA, bu yılki raporunda tüketici sağlık risklerini değerlendirmek için eski deterministik model yerine daha modern ve gerçekçi bir “olasılıksal” model kullandı. Bu yeni yaklaşım, gerçek insanların tüketim alışkanlıklarını temel alarak daha isabetli sonuçlar üretiyor.
- Akut (Kısa Vadeli) Risk: İncelenen 353 pestisitin 292’si için bir tüketicinin günlük alımının güvenli seviyeyi aşma olasılığı “bir milyonda birden az” olarak hesaplandı. Bu, kısa vadeli riskin son derece düşük olduğu anlamına geliyor.
- Kronik (Uzun Vadeli) Risk: Uzun vadeli risk de benzer şekilde çok düşük bulundu. Değerlendirilen 353 pestisitin 350’si için kabul edilebilir günlük alım miktarını aşma olasılığı bir milyonda birden azdı.
Sonuç
EFSA‘nın 2025 raporu, Avrupa’daki gıda kontrol sistemlerinin etkin bir şekilde çalıştığını ve soframıza gelen gıdaların büyük bir güvenilirlikle tüketilebileceğini bir kez daha teyit ediyor. Genel uyum oranının yüksekliği ve tüketicilere yönelik sağlık risklerinin çok düşük olması, endişe duymadan beslenmemiz için bize güçlü bir güvence sunuyor. EFSA, bu etkin denetim sistemini daha da güçlendirmek için risk yöneticilerine tavsiyelerde bulunmaya devam ediyor.
2023 Yılı raporu için bağlantı: https://www.gursahakman.com/gidalarda-pestisit-kalintisi-raporu-efsa/
Kaynaklar
- The 2023 European Union report on pesticide residues in foodü 14 May 2025, https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/9398