Bilimin Işığında Güvenli Gıdalar: Dünya Gıda Güvenliği Günü 2025
Her yıl 7 Haziran’da kutlanan Dünya Gıda Güvenliği Günü, bu yıl “Gıda güvenliği: bilim iş başında” temasıyla sofralarımıza gelen yiyeceklerin ardındaki bilimsel çabaya odaklanıyor. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) öncülüğünde düzenlenen bu özel gün, gıda güvenliğinin hepimizin ortak hakkı ve sorumluluğu olduğunu hatırlatıyor.
Peki, gıda güvenliği neden bu kadar önemli ve bilim bu denklemin neresinde?
Gıda Güvenliği Neden Hayati Önem Taşır?
Güvenli gıda temel bir insan hakkıdır. Ancak gıdalar, bakteri, virüs, parazit, mantar veya kimyasal maddeler gibi çeşitli tehlikelerle kirlenebilir ve 200’den fazla hastalığa neden olabilir. Bu hastalıklar sadece sağlığımızı değil, aynı zamanda ekonomiyi, eğitimi ve genel refahı da olumsuz etkiler.
İşte Rakamlarla Durum:
- Her yıl yaklaşık 600 milyon insan gıda kaynaklı hastalıklara yakalanıyor.
- Gıda kaynaklı hastalıkların yıllık tedavi maliyeti 15 milyar ABD doları olarak tahmin edilmektedir.
- Düşük ve orta gelirli ülkelerde gıda kaynaklı hastalıkların getirdiği ekonomik yük, üretkenlik kaybı ve sağlık harcamaları nedeniyle yılda 110 milyar ABD dolarını aşıyor.
Tema: “Gıda Güvenliği: Bilim İş Başında”
Bu yılın teması, gıda güvenliğini sağlamanın temelinde bilimin yattığını vurguluyor. Çiftlikten çatala uzanan ve genellikle birden çok ülke sınırını aşan gıda tedarik zincirlerinde güvenliği sağlamak, bilimsel kanıtlar olmadan imkansızdır.
Bilim insanları, gıdalardaki bilinen ve ortaya çıkan tehlikeleri değerlendirerek risk analizi yapar. Bu bilimsel tavsiyeler, politika yapıcıların, gıda işletmelerinin ve tüketicilerin güvenli seçimler yapmasına yardımcı olur.
Bu bilimsel çalışmaların merkezinde ise FAO ve WHO’nun ortaklaşa yürüttüğü Bilimsel Tavsiye Programı yer alır. Bu program çatısı altında, alanında uzman bağımsız bilim insanları bir araya gelerek kanıta dayalı ve tarafsız tavsiyeler sunar. Bu tavsiyeler, uluslararası gıda standartlarını belirleyen Kodeks Alimentarius Komisyonu için temel oluşturur.
Bu programın kilit organları şunlardır:
- JECFA (Gıda Katkı Maddeleri Ortak FAO/WHO Uzman Komitesi): Gıda katkı maddeleri, veteriner ilaç kalıntıları ve toksinlerle ilişkili riskleri değerlendirir.
- JEMRA (Mikrobiyolojik Risk Değerlendirmesi Ortak FAO/WHO Uzman Toplantıları): Gıdalardaki bakteri, virüs ve parazitlerle ilişkili riskleri değerlendirir.
- JMPR (Pestisit Kalıntıları Ortak FAO/WHO Toplantısı): Pestisit kullanımının insan sağlığına yönelik risklerini değerlendirir.
Herkesin Oynayabileceği Bir Rol Var: Siz Ne Yapabilirsiniz?
Gıda güvenliği, üreticiden tüketiciye kadar herkesin katkısını gerektiren bir ekip oyunudur. Bilim rehberlik eder, ancak gıda kaynaklı hastalıkları önlemek hepimizin doğru adımları atmasına bağlıdır.
Hükümetler
- Bilimsel araştırmalara yatırım yapmalı ve bilim insanlarını desteklemelidir.
- Veri toplama faaliyetlerine yatırım yaparak bilimsel tavsiyelerin düzenli olarak gözden geçirilmesini sağlamalıdır.
- Bilim temelli politikalar geliştirerek gıda güvenliğini sağlamalıdır.
Gıda İşletmeleri
- Potansiyel kirlenme risklerini belirlemek için kanıta dayalı programlar uygulamalıdır.
- Çalışanlarını en son gıda güvenliği uygulamaları konusunda sürekli olarak eğitmelidir.
- Bilimsel temelli uygulamaların gözden geçirilmesini kolaylaştırmak için veri toplama çabalarını desteklemelidir.
Tüketiciler
- Evde “Daha Güvenli Gıda için Beş Anahtar” gibi kanıta dayalı güvenli gıda işleme uygulamalarını benimsemelidir.
- Ulusal otoritelerden gelen gıda güvenliği tavsiyeleri hakkında güncel bilgilere sahip olmalıdır.
- Unutmayın, bakteriler genellikle 5 °C ile 60∘C arasındaki “tehlike bölgesinde” hızla çoğalır. Bu riski azaltmak için bozulabilir gıdaları ya buzdolabında ( 5 °C’nin altında) saklayın ya da 70 °C’nin üzerindeki sıcaklıklarda pişirin.
Akademisyenler ve Okullar
- Gıda güvenliği üzerine araştırmalar yürütmeli ve bulguları kamuoyu ile paylaşmalıdır.
- Müfredatlara gıda güvenliği eğitimini dahil ederek yeni nesilleri güvenli gıda işleme ve hijyen konularında bilinçlendirmelidir.
Etkinliklere Katılın ve Farkındalık Yaratın!
Siz de bu küresel harekete katılabilirsiniz:
- Sosyal Medyada Paylaşın: Hazır iletişim materyallerini kullanarak kendi videolarınızı veya posterlerinizi oluşturun ve küresel sohbete katılmak için #WorldFoodSafetyDay etiketini kullanın.
Kaynaklar
- Food safety: science in action, https://www.who.int/campaigns/world-food-safety-day/2025