Codex komisyonu, Birleşmiş Milletler (UN) çatısı altında bulunan, FAO (Food and Agriculture Organization – Gıda ve Tarım Örgütü) ile WHO (World Health Organization – Dünya Sağlık Örgütü) tarafından oluşturulan komisyondur. Kodeks komisyonu, Codex Alimentarius denen, uluslararası tanınan gıda standartları ve rehberleri hazırlar. 1963 yılında çalışmalarına başlamıştır. 2019 yılı itibariyle komisyonda 188 üye devlet bulunmaktadır.
Kodeks ve Türkiye
Türkiye 01 Ekim 1963 yılında Kodeks Alimentarius Komisyonu’na üye olmuştur. Türkiye’yi Tarım ve Orman Bakanlığı temsil etmekte olup, kodeks kontakt noktası Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü’dür. Kodeks kontakt noktası, Kodeks komisyonu ile haberleşme kanalı olup ülkedeki diğer ilgili birimlerin katılımı için koordinatörlük görevini sağlamaktadır. Bu kapsamda Kodeks Kontakt Noktası koordinasyonun sağlanması ve ülke görüşlerinin oluşturulması için Ulusal Gıda Kodeksi Komisyonu ile yakın ilişki içindedir.
Codex Alimentarius Standartları
Codex Alimentarius standartlarını ücretsiz Pdf olarak indirmek için aşağıdaki bağlantıya gidiniz. Kodeks rehberleri ve ugulama kurallarını da ayrı bağlantılardan inceleyebilirsiniz. Çoğu standart, 6 farklı dilde sunuluyor ancak Türkçe pdf seçeneği bulunmuyor.
- Standartlar: http://www.fao.org/fao-who-codexalimentarius/codex-texts/list-standards/en/
- Rehberler: http://www.fao.org/fao-who-codexalimentarius/codex-texts/guidelines/en/
- Uygulama Kuralları: http://www.fao.org/fao-who-codexalimentarius/codex-texts/codes-of-practice/en/
Codex ve HACCP
Kodeks standartlarının arasında en çok bilineni, HACCP prensiplerinin ve HACCP adımlarının aktarıldığı Gıda Hijyeni Genel Prensipleri “General Principles of Food Hygiene” dokümanıdır. Birçok gıda güvenliğ standandardı ve yasa, bu dokümana atıfta bulunur. Haccp ile ilgili detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz: https://www.gursahakman.com/haccp-nedir/
Kodeks Alimentarius Komisyonu Çalışma Yöntemi
Kodeks standartları hazırlanırken öncelikle çalışması istenen konular, üye ülkeler tarafından önerilir ve bununla ilgili bir proje dokümanı oluşturulur. Bu çerçevede hazırlanan taslak metin Kodeks sekretaryası tarafından üye ülkelere görüşe açılır. Hazırlanan taslak ilgili alt komitelerde görüşülür. Bu görüşmeler sekiz basamaktan oluşur. (Komisyon kararına göre 5 basamaklı hızlandırılmış prosedür uygulanabilir.) Beşinci basamakta komisyonun ara görüşü alınır. Alt komitelerde sekizinci basamağa gelen standart taslaklar komisyon tarafından onaylanarak standart olarak yayımlanır. Standartların revizyonu için izlenecek prosedür de aynıdır.
Komiteler
Komisyonda bulunan komiteler, 3 ayrı kategoride görev yaparlar:
- Yatay komiteler
- Dikey Komiteler
- Bölgesel Komiteler
– Yatay Komiteler
Tüm gıdalara yönelik olarak genel konuları içeren gıda güvenliğine ilişkin hususlarda, aşağıda isimleri yer alan komiteler görev yapmaktadır:
- Etiketleme Komitesi (Kanada),
- Genel Prensipler (Fransa)
- Bulaşanlar Komitesi (Hollanda),
- Gıda Katkı Maddeleri Komitesi (Çin Halk Cumhuriyeti),
- Gıda İthalat İhracat Sertifikasyon Sistemleri Komitesi (Avustralya),
- Numune Alma ve Analiz Metotları Komitesi (Macaristan),
- Özel Beslenme Amaçlı Gıdalar Komitesi (Almanya),
- Pestisit Kalıntısı Komitesi (Çin Halk Cumhuriyeti),
- Veteriner İlaç Kalıntısı Komitesi (ABD)
– Dikey Komiteler
Kodeks Alimentarius içindeki özel standartlar, ürün veya ürün gruplarına yönelik olarak tanımlanmaktadır ve dikey komitelerce çalışılır. Kodekste yer alan başlıca dikey komiteler şunlardır:
- Tahıllar, Baklagiller ve Bitkisel Proteinleri İçeren Benzer Ürünler Komitesi (ABD),
- Katı-Sıvı Yağlar ve İlgili Ürünler Komitesi (Malezya),
- Balık ve Su Ürünleri Komitesi (Norveç),
- Taze Meyve ve Sebzeler Komitesi (Meksika),
- İşlenmiş Meyve ve Sebzeler Komitesi (ABD),
- Et Hijyeni Komitesi (Yeni Zelanda),
- Süt ve Süt Ürünleri Komitesi (Yeni Zelanda),
- Şekerler Komitesi (İngiltere),
- Kakao Ürünleri ve Çikolata Komitesi (İsviçre)
- Doğal Mineral Sular (İsviçre)
- Sebze Proteinleri (Kanada)
– Bölgesel Komiteler
Bölgesel gıda standartlarının oluşturulmasından bölgesel koordinasyon komiteleri sorumludur:
- Afrika (Gana),
- Asya (Endonezya),
- Avrupa (Polonya),
- Latin Amerika ve Karayib adaları (Meksika),
- Yakın Doğu (Tunus),
- Kuzey Amerika ve Güneybatı Pasifik (Tonga)
– Uzman Kurullar
Ayrıca “Uzman Danışma Kurulları” bulunmaktadır. Uzman toplantıları komisyondan bağımsızdır, elde edilen sonuçlar komisyon çalışmalarında bilimsel olarak katkı sağlar.
- Pestisit Kalıntısı Uzmanlar Kurulu (JMPR),
- Gıda Katkı Maddeleri Uzmanlar Kurulu (JECFA),
- Mikrobiyolojik Risk Değerlendirmesi Uzmanlar Kurulu (JEMRA).
- Özel Beslenme Amaçlı Gıdalar Uzmanlar Kurulu (JEMNU)
Daha detaylı bilgiye, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın yayınladığı şu dokümandan ulaşabilirsiniz: https://www.tarimorman.gov.tr/GKGM/Belgeler/DB_Gida_Isletmeleri/kodeks_alimentarius_komisyonu.pdf