Tenuazonik Asit (TeA) (Tenuazonic acid), 2025 yılında Türkiye’den ihraç edilen fındık ürünleri için RASFF bildirimlerinde görülmesi üzerine gündeme geldi. Bu yazıda Tenuazonik Asit ile ilgili genel bilgileri ve Avrupa Birliği Komisyonu tarafından yayınlanan (EU) 2022/553 doğrultusunda, bazı gıdalardaki tavsiye limitleri bulabilirsiniz.
Bu yazıyı Podcast stilinde dinle:
Tenuazonik Asit Nedir? Alternaria Toksinleri
Alternaria türleri, mikroflorasının normal bileşenleri olarak toprakta yaygın olarak dağılmış mantarlardır ve hem çürükçül hem de bitki patojenleridir.
Alternaria türleri, bazıları kimyasal olarak karakterize edilmiş ve insanlar ve hayvanlar için mikotoksin olarak etki ettiği bildirilen 70’ten fazla ikincil metabolit üretir.
Alternaria Toksinleri Nelerdir?
Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi EFSA tarafından şu toksinler için risk değerlendirilmesi yapılmıştır:
- alternariol (AOH),
- alternariol monometil eter (AME),
- tenuazonik asit (TeA), iso-TeA,
- altertoksinler (ATX),
- tentoksin (TEN),
- altenuen (ALT) ve
- Alternaria alternata f. sp. lycopersici toksinleri (AAL-toksinler)
EFSA Değerlendirmesi ve Regülasyonun Geçmişi
Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA) Gıda Zincirindeki Bulaşanlar Paneli (CONTAM), 2011 yılında Alternaria’nın gıdalarda bulunmasının hayvan ve toplum sağlığına yönelik oluşturduğu riskler hakkında bilimsel bir görüş benimsedi.
EFSA ayrıca daha yakın zamanda Avrupa nüfusunda Alternaria toksinlerinin diyetle maruz kalma değerlendirmesi hakkında bilimsel bir rapor yayınladı (2016, Bkz. Kaynaklar). Raporda, Alternaria toksinleri alternariol, alternariol monometil eter ve tenuazonik aside kronik diyetle maruz kalmanın toksikolojik endişe eşiğini aştığı ve ek bileşiğe özgü toksisite verilerine ihtiyaç duyulduğu sonucuna varıldı.
EFSA, ilgili gıda maddelerinde (meyve ve meyve ürünleri, domates ve domates bazlı ürünler ve bebekler ve küçük çocuklar için tahıl bazlı gıdalar vb.) Alternaria toksinlerinin varlığına ilişkin daha fazla veri toplanması önerildi. EFSA ayrıca, mevcut veri setinde ‘ölçüm sınırının altında (LOQ)’ olarak bildirilen verilerin yüksek oranı nedeniyle çeşitli Alternaria toksinlerine maruziyet hakkındaki belirsizliği azaltmak için daha hassas analitik yöntemlerin kullanılmasını önerdi.
Limitler Hangi Gıdaları İçeriyor?
Avrupa Birliği regülasyonu (EU) 2022/553, aşağıdaki gıdalar için tavsiye limitler belirtiyor:
- İşlenmiş domates ürünleri
- Paprika tozu
- Susam
- Ayçiçeği tohumları
- Ayçiçeği yağı
- Ağaç kuruyemişleri (fındık, ceviz, badem, antepfıstığı, kaju vb.)
- Kuru incir
- Bebekler ve küçük çocuklar için tahıl bazlı yiyecekler
Alternaria Toksinleri | Gıdalarda Limitleri
(EU) 2022/553 no.lu regülasyonda verilen AOH, AME ve TeA limitleri aşağıdaki tablodadır:
| Gıda | Alternariol (AOH) (μg/kg) | Alternariol monomethyl ether (AME) (μg/kg) | Tenuazonic acid (TeA) (μg/kg) |
|---|---|---|---|
| İşlenmiş domates ürünleri | 10 | 5 | 500 |
| Paprika tozu | – | – | 10.000 |
| Susam | 30 | 30 | 100 |
| Ayçiçeği tohumları | 30 | 30 | 1000 |
| Ayçiçeği yağı | 10 | 10 | 100 |
| Ağaç kuruyemişleri (fındık, ceviz, badem, antepfıstığı, kaju vb.) | – | – | 100 |
| Kuru incir | – | – | 1000 |
| Bebekler ve küçük çocuklar için tahıl bazlı yiyecekler | 2 | 2 | 500 |
Türkiye Menşeili Fındıkta Tenuazonik Asit | RASFF
Avrupa Birliği Komisyonu, gıdada ve yemde yapılan sınır ve market kontrolleri sonucu ortaya çıkan uygunsuzlukları, RASFF (Rapid Alert System for Food and Feed), “Gıda ve Yem için Hızlı Alarm Sistemi” portalı üzerinde yayınlıyor.
2025 yılında, bu yazının yayınlandığı tarih itibari ile, fındık ürünlerinde 4 adet Tenuazonik Asit limit aşımı bildirimi oldu. Detayları aşağıdaki gibidir: (İçerik için Referans numarasına tıklayınız)
| Referans | Tarih | Ürün | Bildiren Ülke |
|---|---|---|---|
| 2025.1460 | 28.02.2025 | Fındık | Hollanda |
| 2025.3886 | 23.05.2025 | Fındık | Hollanda |
| 2025.3890 | 23.05.2025 | Fındık | Hollanda |
| 2025.4137 | 03.06.2025 | Fındık | İspanya |
Kaynaklar
- Commission Recommendation (EU) 2022/553 of 5 April 2022 on monitoring the presence of Alternaria toxins in food, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32022H0553&qid=1750322030813#ntr2-L_2022107EN.01009001-E0002
- EFSA, Dietary exposure assessment to Alternaria toxins in the European population, Published: 23 December 2016, https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/4654
- Alternaria Mikotoksinleri ve Önemi, Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, Haziran 2023, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2405557