Avrupa Birliği Komisyonunun 31 Temmuz 2024 tarihinde yayınladığı regülasyon ile, bazı gıdalarda Nikel limiti belirlendi. Gıdalarda nikel miktarı için limitler, (EU) 2024/1987 sayılı regülasyon ile yürürlüğe girmişti. Bu yeni düzenleme ile birçok gıda ürününde 1 Temmuz 2025 ve 1 Temmuz 2026 itibariyle geçerli olacak yasal limitler bulunuyor. Bu yazıda, yeni regülasyon ile ilgili detayları bulabilirsiniz.
Gıdalarda Nikel Miktarı | Yasal Limitler
EFSA Değerlendirmesi ve Regülasyonun Geçmişi
Nikel, dünya kabuğunun yaygın bir bileşenidir ve biyosferde her yerde bulunur. Gıdalardaki varlığı hem doğal hem de bulaşmalardan kaynaklanabilir.
Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA), 2015 yılında, gıda ve içme suyunda nikel bulunmasının halk sağlığı üzerindeki riskleri hakkında Bilimsel Görüşünü kabul etmiştir. Görüşte, kronik oral nikel maruziyetinin risk karakterizasyonu için kritik etki olarak üreme ve gelişimsel toksisite belirlenmiştir.
Sonrasında gıdalardaki nikel varlığı izlenmiş, yeni veri ve bilgiler doğrultusunda 24 Eylül 2020 tarihinde gıda ve içme suyundaki nikel risk değerlendirmesinde bir güncelleme kabul edilmiştir.
Kurum, nikelin hem kronik hem de akut etkilere neden olabileceği sonucuna varmıştır. Gebelik kaybının kritik kronik etkisine dayanarak, Kurum 13 μg/kg vücut ağırlığı olarak tolere edilebilir günlük alım miktarını (TDI) belirlemiş ve bu TDI’nin küçük çocuklarda, 36 ay ile 10 yaş arasındaki çocuklarda ve bazı durumlarda bebeklerde aşıldığı sonucuna varmıştır.
Kurum, kritik akut etkilerin, nikel duyarlılığı olan kişilerde ortaya çıkan ve nüfusun yaklaşık %15’ini ilgilendiren ciltte egzamalı alevlenme reaksiyonları olduğu, bu akut etkiler için gözlenen en düşük yan etki seviyesinin 4,3 μg nikel/kg vücut ağırlığı olduğu ve bu etkilere karşı korunmak için 30 veya daha yüksek bir maruz kalma marjının gerekli olduğu sonucuna varmıştır.
Hangi Gıda Ürünlerinde Nikel Limiti Belirlendi?
Avrupa Birliği regülasyonu (EU) 2024/1987, aşağıdaki gıdalar için limitleri belirtiyor:
- Sert kabuklu meyveler
- Kök, yumru ve soğanlı sebzeler (havuç, turp, soğan, patates vb.)
- Meyveli sebzeler (domates, salatalık, biber, patlıcan vb.)
- Lahana sebzeler (brokoli, brüksel lahanası, karnabahar vb.)
- Yapraklı sebzeler
- Taze otlar
- Baklagil sebzeleri (taze)
- Saplı sebzeler
- Yosunlar
- Bakliyat
- Yağlı tohumlar
- Tahıllar
- Kakao ve çikolata ürünleri
- Bebek formülü ve devam formülleri
- Tahıl bazlı bebek ve küçük çocuk ek gıdası
- Meyve ve sebze suyu, meyve nektarı (bebek ürünleri için)
Gıdalarda Nikel Limiti
(EU) 2024/1987 sayılı düzenleme ile, “Gıda Bulaşanları” regülasyonunun (EU) 2023/915 “Metaller ve Diğer Elementler” başlığı altında 3.6 başlık numarası ile Nikel yer aldı.
Bazı gıdalardaki limitler aşağıdaki tabloda verilmiştir. (Listenin tamamı için kaynaklar bölümünde verilen regülasyona bakınız.)
Değerler “mg/kg” (ppm) olarak verilmektedir.
| Gıda | Limit “mg/kg” (ppm) |
|---|---|
| 3.6. | Nikel |
| 3.6.1. Sert kabuklu meyveler | 3,5 |
| * Kestane, çam fıstığı, ceviz, Brezilya fıstığı ve kaju | 10 |
| 3.6.2. Kök, yumru ve soğanlı sebzeler | 0,90 |
| — Diğer sebzelere listeden bakınız | |
| 3.6.9. Bakliyat | 4,0 |
| * Kuru fasulye ve kuru acı bakla | 12 |
| 3.6.10. Yağlı tohumlar | |
| * Ayçiçek | 8 |
| * Yer fıstığı | 12 |
| * Soya | 15 |
| 3.6.11. Tahıllar | 0,80 (1 Temmuz 2026) |
| * Durum buğdayı ve pirinç | 1,5 (1 Temmuz 2026) |
| * Kabuklu pirinç | 2,0 (1 Temmuz 2026) |
| * Yulaf | 5,0 (1 Temmuz 2026) |
| 3.6.12. Kakao ve çikolata ürünleri | Ürün çeşidine göre 2,5 – 15 |
| 3.6.13. Bebek formülü ve devam formülleri | 0,10 – 0,40 |
| 3.6.14. Tahıl bazlı bebek ve küçük çocuk ek gıdası | 3,0 |
| 3.6.15. Bebek gıdaları | 0,50 |
| 3.6.16. Bebek gıdaları için meyve ve sebze suları, nektarlar | |
| * meyve ve sebze suları, nektarlar | 0,25 |
| * hindistan cevizi, çarkıfelek meyvesi, kakao meyveleri, küçük meyveler (berry) içerenler | 1,0 |
Yürürlük Tarihi
Regülasyon 31 Temmuz 2024 tarihinde yayınlanmıştır. Yürürlük tarihi 01.07.2025 olup listedeki bazı gıdalar için 01.07.2026 tarihi verilmiştir.
Türkiye’de Nikel Limiti
Türkiye’de henüz Nikel limiti ile ilgili yasal düzenleme bulunmuyor. Ancak kısa süre içerisinde Bulaşanlar Yönetmeliği kapsamına alınabileceği öngörülmektedir.
Kaynaklar
- COMMISSION REGULATION (EU) 2023/915 of 25 April 2023 on maximum levels for certain contaminants in food, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A02023R0915-20250701
- COMMISSION REGULATION (EU) 2024/1987 of 30 July 2024 amending Regulation (EU) 2023/915 as regards maximum levels of nickel in certain foodstuffs, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=OJ:L_202401987
- EFSA Panel on Contaminants in the Food Chain (CONTAM); Scientific Opinion on an update of the risk assessment of nickel in food and drinking water. EFSA Journal 2020;18(11):6268, https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.2903/j.efsa.2020.6268