İçme ve kullanma sularının hijyenik olarak ve kalite açısından taşıması gereken özellikler, Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan “İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik” ile belirlenmiştir. Su analizleri, bu yönetmelikte belirlenen parametrelere ve limitlere göre yapılır.
Yönetmelik, kaynak suları, satışa sunulan sular ve bunların izni ile ilgili hükümler de içerir ancak bu yazıda, özellikle işletmelerde kullanılan su ile ilgili gerekliliklerden bahsedeceğiz.
Su Analizi Sıklığı ve Tanımlar
İnsani Tüketim Amaçlı Su Ne Demek?
İnsani tüketim amaçlı su tanımı, orijinal haliyle ya da işlendikten sonra, dağıtım ağı, tanker, şişe veya kaplar ile tüketime sunulan içme, pişirme, gıda hazırlama ya da diğer evsel amaçlar için kullanılan bütün suları ifade eder.
İçme – Kullanma Suyu Nedir?
İçme – Kullanma suyu şu şekilde tanımlanır: Genel olarak içme, yemek yapma, temizlik ve diğer evsel amaçlar ile, gıda maddelerinin ve diğer insani tüketim amaçlı ürünlerin hazırlanması, işlenmesi, saklanması ve pazarlanması amacıyla kullanılan ve ticari amaçlı satışa arz edilmeyen sulardır.
Su Analiz Sıklığı Nasıl Belirlenir?
Su analiz sıklığı, adı geçen yönetmelik ekinde, Tablo B1 olarak verilmiştir: “Bir dağıtım şebekesinden veya tankerden sağlanan ya da gıda üretiminde kullanılan içme-kullanma amaçlı su için minimum numune alma ve analiz sıklığı.”
Tablo, su analizleri için kontrol ve denetim izlemelerini ayrı ayrı vermektedir. Günlük olarak dağıtılan veya tüketilen su miktarına göredir. Aşağıda gösterilmiştir:
| Günlük Su Miktarı (m3) | Kontrol İzlemesi (Adet / Yıl) | Denetim İzlemesi (Adet / Yıl) |
|---|---|---|
| <100 | 2 | 1 |
| 100 – 1.000 arası | 4 | 1 |
| 1.000 – 10.000 arası | 4 (1000 m3 üzerindeki her 1000 m3/gün için +3 kontrol izlemesi) | 1 (1000 m3 üzerindeki her 3300 m3/gün için +1 denetim izlemesi) |
| 10.000 – 100.000 arası | 31 (10.000 m3 üzerindeki her 1000 m3/gün için +3 kontrol izlemesi) | 3 (10.000 m3 üzerindeki her 10 000 m3/gün için +1 denetim izlemesi) |
Kontrol İzlemesi Nedir?
Kontrol izlemesinin amacı; insani kullanım amaçlı suyun, yönetmelikteki parametrik değerlere uyup uymadığını belirlemek amacıyla, tüketime verilen suyun organoleptik ve mikrobiyolojik kalitesi ve aynı zamanda içme-kullanma suyunda arıtım yapılması durumunda, bu arıtımın (özellikle dezenfeksiyon) etkili olup olmadığı hakkında düzenli bilgi sağlamaktır.
Denetim İzlemesi Nedir?
Denetim izlemesi, suyun kalite standartları için gerekli olan bütün parametrik değerlere uyulup uyulmadığını belirlemek için yapılan analizlerdir. İstisnai durumlar haricinde bütün parametrelerin ölçümü yapılır. (İstisna detayları için yönetmeliğin Ek bölümündeki notlara bakınız.)
Suyun Kalite Standartları Nerelerde Aranır?
Suyun kalite standartlarını belirleyen (Yönetmelik Ek.1) ve aşağıda belirtilen parametreler, aşağıdaki noktalarda aranır. (Adı geçen yönetmeliğin 8. maddesinde belirtilmiştir.)
- Suyun bir şebeke aracılığı ile temin edilmesi halinde, bina ya da bir kuruluşta, suyun insani tüketim için kullanılmak üzere musluklardan akıtıldığı noktalar,
- Suyun tankerden alınması halinde, tankerden alındığı nokta,
- Satılmak üzere şişelere ya da ambalajlara doldurulması halinde, şişelere ya da ambalajlara doldurulduğu ve satıldığı nokta,
- Suyun gıda üretiminde kullanılması halinde, suyun üretimde kullanıldığı nokta.
Su Analizleri Kontrol Parametreleri
Su analizleri için aşağıdaki parametreler kullanılır, bunların limit değerleri yönetmelikte verilmiştir. (Ek.1. Parametreler ve Sınır Değerleri) Kontrol izlemesi ve denetim izlemesinde hangi parametrelere bakılacağı daha aşağıdaki bölümlerde belirtilmiştir.
Mikrobiyolojik Parametreler
| Parametre | Limit Değer |
|---|---|
| E. Coli | 0 /250 ml |
| Enterokok | 0 /250 ml |
| Koliform bakteri | 0 /250 ml |
| P. aeruginosa | 0 /250 ml |
| Anaerob sporlu sülfit redükte eden bakteriler | 0 /50 ml |
| Patojen Stafilokoklar | 0 /100 ml |
| Parazitler | 0 /5L |
| Parametre | Numune Yeri | Sıcaklık °C | Limit Değer |
|---|---|---|---|
| Toplam Koloni Sayımı | Kaynaktan | 22 | 20 /ml |
| 37 | 5 /ml | ||
| Dolum Yerinden | 22 | 100 /ml | |
| 37 | 20 /ml | ||
| Piyasada Satılan | 22 | 1000 /ml | |
| 37 | 200 /ml |
Kimyasal Parametreler
| Parametre | Limit Değer |
|---|---|
| Akrilamid | 0,1 µg/L |
| Antimon | 5,0 µg/L |
| Arsenik | 10 µg/L |
| Benzen | 1 µg/L |
| Benzo (a) piren | 0,010 µg/L |
| Bor | 1 mg/L |
| Bromat | 10 µg/L |
| Kadmiyum | 5 µg/L |
| Krom | 50 µg/L |
| Bakır | 2 mg/L |
| Siyanür | 50 µg/L |
| 1,2-dikloretan | 3,0 µg/L |
| Epikloridin | 0,10 µg/L |
| Florür | 1,5 mg/L |
| Kurşun | 10 µg/L |
| Cıva | 1,0 µg/L |
| Nikel | 20 µg/L |
| Nitrat | 50 mg/L |
| Nitrit | 0,50 mg/L |
| Pestisitler | 0,10 µg/L |
| Toplam pestisitler | 0,50 µg/L |
| PAH (Polisiklik aromatik hidrokarbonlar) | 0,10 µg/L |
| Selenyum | 10 µg/L |
| Tetrakloreten ve trikloreten | 10 µg/L |
| Trihalometanlar – toplam | 100 µg/L |
| Vinil Klorür | 0,50 µg/L |
Gösterge Parametreleri
| Parametre | Limit Değer |
|---|---|
| Renk | Tüketicilerce kabul edilebilir, herhangi bir anormal değişim yok |
| Koku | Tüketicilerce kabul edilebilir, herhangi bir anormal değişim yok |
| Tat | Tüketicilerce kabul edilebilir, herhangi bir anormal değişim yok |
| Bulanıklık | Tüketicilerce kabul edilebilir, herhangi bir anormal değişim yok |
| Alüminyum | 200 µg/L |
| Amonyum | 0,50 mg/L |
| Klorür | 250 mg/L |
| C. perfringens (sporlular dahil) | 0 / 100 ml |
| pH | 6,5 – 9,5 arası |
| Demir | 200 µg/L |
| Mangan | 50 µg/L |
| Oksitlenebilirlik | 5,0 mg/L O2 |
| Sülfat | 250 mg/L |
| Sodyum | 200 mg/L |
| 22 °C’de koloni sayımı | Anormal değişim yok |
| Koliform bakteri | 0 / 100 ml |
| TOC – Toplam Organik Karbon | Anormal değişim yok |
Radyoaktivite Parametreleri
| Parametre | Limit Değer |
|---|---|
| Trityum | 100 Bq/L |
| Toplam gösterge dozu | 0,10 mSv/yıl |
Kontrol İzlemesi Parametreleri
Kontrol izlemesinde aşağıdaki parametreler yer alır. İçme ve kullanma suları içindir. Sınır değerleri yukarıda verilmiştir.
| Parametre |
|---|
| Renk |
| Koku |
| Tat |
| Bulanıklık |
| İletkenlik |
| pH |
| Nitrit (3) |
| Amonyum |
| Alüminyum (1) |
| Demir (1) |
| C. perfringens (sporlular dahil) (2) |
| E. Coli |
| Koliform bakteri |
Denetim İzlemesi Parametreleri
Denetim izlemesinde, tüm parametreler dikkate alınır. Aşağıdaki durumlarda istisnalar olabilir:
- Radyoaktivite parametrelerinde, yönetmeliğin Ek-1 (d)’deki 8, 9 ve 10 uncu notlara tabi olan radyoaktivite ile ilgili parametreler
- Herhangi bir parametrenin belirli bir süre boyunca, parametrik değerinin ihlaline yol açacak miktarlarda bulunmayacağının yetkili otoritelerce belirlendiği parametreler
Kaynaklar
- İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik, 17.02.2005, Resmi Gazete: 25730, https://mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=7510&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5