Daha önce yayınladığımız “Okul Gıdası Logosu- Şartlar ve Gereklilikler” yazımızda, okul kantinlerinde satılabilecek ürünlerin gerekliliklerini belirtmiştik.
Bu yazı, okul kantinlerinde satılan / satılacak ürünlerin, şartlara uygun olup olmadığının belirlenmesi için, değerlerin nasıl hesaplanması gerektiğini açıklıyor.
Okul Gıdası Logosu Kullanabilmek için Şartlar Nelerdir?
Okul gıdası logosu kullanımını değerlendirmek için, fazlası sağlık açısından olumsuz olarak bilinen doymuş yağ, şeker ve tuza yönelik kriterler mevcut. Ayrıca, ürünün toplam enerji miktarı da belirli bir değeri geçmemeli. Temelde 5 tane kural var. Bunları tekrar edelim:
- Ürünün toplam enerji içeriği 200 kkal’i aşmamalıdır.
- Ürünün yağdan gelen enerjisi toplam enerjisinin %35’ini aşmamalıdır.
- Ürünün doymuş yağdan gelen enerjisi, toplam enerjinin %10’unu aşmamalıdır.
- Doğal ve eklenmiş şekerden gelen enerji, toplam enerjisinin %35’ini aşmamalıdır.
- Ürünün sodyum içeriği 200 mg’ı aşmamalıdır.
Ayrıca, dondurma, süt, meyve suyu gibi ürünler için birkaç kriter daha var, değerler farklı. Yukarıdaki yazı linkinden veya bu genelgeden (pdf) görebilirsiniz.
Yukarıdaki oranların hesaplamalarını yapabilmek enerji, toplam yağ, doymuş yağ, karbonhidrat, şeker ve tuz miktarı bilgilerine ihtiyaç var.
Dolayısıyla, elimizde ürüne ait beslenme bilgilerinin bulunması gerekiyor. Şu yazımızda gıda etiketinde beslenme bildirimi ile ilgili detaylı bilgi bulabilirsiniz.
Okul Gıdası Logosu Kullanımı İçin Hesaplama Nasıl Yapılır?
Her bir besin bileşeninin kalori değeri bellidir:
- Yağ ve doymuş yağ: 9 kkal / g
- Karbonhidrat ve şeker: 4 kkal / g
- Protein: 4 kkal / g
Teorik olarak tuz miktarı (Sodyum x 2,5) formülü ile hesaplanır. Sodyum miktarı, analitik ölçümlerle bulunabilir.
Buna göre, beslenme bildirimi veya besin öğeleri tablosu bilgileri dikkate alınarak hesaplamalar yapılır.
Örnek
35 g. lık ambalajlı bir ürünün, 1 paket üzerinden beslenme bilgileri şu şekildedir: Karbonhidrat: 20 g. (Şeker 8 g.), Yağ 6 g. (Doymuş Yağ 3 g.), Protein 9 g., (Diğer içerik ihmal edilmiştir: nem, lif, mineraller vb.)
Adım 1: Toplam enerji değerini bilmiyorsanız bileşen miktarlarını kullanarak hesaplayın. Enerji: (Karbonhidrat x 4) + (Yağ x 9) + (Protein x 4) = 170 kkal
Adım 2: Yağın enerjisinin toplam enerjiye oranını bulun. (54/170×100=31,8)
Adım 3: Doymuş Yağın enerjisinin toplam enerjiye oranını bulun. (27/170×100=15,9)
Adım 4: Şekerden gelen enerjinin toplam enerjiye oranını bulun. (32/170×100=18,8)
Adım 5: Bulunan değerleri kriterlere göre kıyaslayın. Toplam enerji ve sodyum değerlerini kriterlere göre kıyaslayın.
Sonuç: Yukarıdaki hesaplamalara göre, doymuş yağın enerjisinin oranı (%15,9) uygun değildir. (En fazla %10 olmalı.) Diğer koşullar sağlanmaktadır.
Ürünümün okul kantininde satılabilmesi için ne yapmalıyım?
1. Öncelikle, ürün yukarıda belirtilen genelgeye göre, “okul kantininde satışı uygun olmayan gıda ve içecekler” kategorisinde olmamalıdır.
2. Ürünün toplam enerjisi yüksek ise, en kolay yöntem paket gramajını düşürerek belirtilen sınır değeri geçmemeye çalışılmak. Ayrıca ürün çok bileşenden oluşuyorsa, reçete optimizasyonu ile bir miktar iyileşme sağlanabilir.
3. Ürünün, yağ, doymuş yağ veya şekerden gelen enerjisi yüksek ise, yüksek olan değer ürün reçetesinde aşağıya çekilmelidir.
4. Sodyum değeri yüksek ise, yapılacak şey belli; tuzu azaltın. Tuz dışında da sodyum kaynakları olabilir, buna da dikkat.
5. GÜNCELLEME: 22 Ekim 2020 tarihli “Okul Gıdası Hakkında Tebliğ” gereği, okul gıdası onayı alınması gereklidir.